شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آن ها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند. در اغلب موارد کودک با هر دو مسئله درگیر است. بعضی عوامل از جمله کمبود هورمون آنتی دیورتیک یا کاهش ظرفیت مثانه، عفونت های ادراری، عوامل روانی و استرس ها می توانند موجب شب ادراری کودکان شوند.
شب اداری دو نوع است:
-شب ادراری اولیه بیشتر جنبه ارثی دارد و از ابتدا بوده و قطع نشده است.
-شب ادراری ثانویه بعدها در اثر یک عامل به وجود می آید.
درباره شب ادراری ثانویه حتما باید علت اصلی درمان شود، مانند درمان عفونت ادراری، رفع سندرم های خودایمنی و بیماری های آلرژیک، درمان بیماری های متابولیک مثل دیابت و… . برای اصلاح این مشکل، قبل از هرگونه دارودرمانی، باید اقدام به رفتاردرمانی کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک، هر دو است.
در رابطه با شب ادراری در کودکان طیف گسترده ای وجود دارد. به طور معمول کودک از 2 تا 4 سالگی می تواند به توالت برود اما بعضی از آنها تا سنین بالاتر قادر به حفظ ادرار خود در طی شب نخواهند بود. تا سن 5 یا 6 سالگی، 85 درصد از کودکان می توانند ادرار خود را در شب نگه دارند، اما برخی از کودکان تا سن 10 – 12 سالگی هم گاهی اوقات رختخواب خود را خیس می کنند.
گاهی اوقات کودکی که در طول شب می توانسته خودش را کنترل کند، دوباره شب ادراری می کنند. اضطراب های خانوادگی یا مسائل مدرسه می تواند باعث تحریک چنین حالتی شود. با بالغ شدن سیستم های کودک، احتمال شب ادرارری در وی کم می شود.
تا سنین نوجوانی یا خیلی زودتر از آن، تقریباً در همه کودکانی که رختخوابشان را خیس می کنند، این مسئله حل می شود و فقط در یک درصد یا کمتر از کودکان این مشکل به جا می ماند.
بسیاری از کودکان سنین مدرسه که شب ها رختخواب خود را خیس می کنند، مشکلی دارند که پزشکان به آن «شب ادراری اولیه» می گویند. آنها هرگز کنترل شبانه مثانه خود را در دست نداشته اند. سابقه خانوادگی نیز در بی اختیاری ادرار در کودکان نقش دارد. اگر شما در کودکی شب ادراری داشتید و کودکتان نیز اینطور است، تعجب نکنید.
به کودک اطمینان بدهید که خیس کردن رختخواب در بچه ها عادی است. این چیزی نیست که به خاطرش خجالت بکشند و معمولاً همه بچه ها آن را پشت سر خواهند گذاشت. مطمئن شوید خواهر یا برادرهایش نیز این را به درستی می فهمند. به آنها اجازه ندهید کودک را مسخره کنند. شب ادراری در کودکان مشکل پیچیده ای نیست و با اقدامات مناسب به راحتی قابل درمان است.
1- مراجعه به پزشک متخصص ارولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش های پزشکی (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره و…) .
2- مراجعه به روان پزشک کودک
3- استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک ها را می توانید از داروخانه تهیه کنید).
4- خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب میوه، دوغ و… به کودک طی روز برای افزایش حجم مثانه.
5- فاصله بین مراحل ادرار کردن: کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد.
6- رعایت رژیم غذایی خاص: کودک نباید از مواد تحریک کننده مثل ادویه جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی های گازدار و افزودنی های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند. از خوردن نوشابه های دارای کافئین هم جدا خودداری شود.
7- آموزش آداب توالت: در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش های شکل دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می کند توصیه می شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک های تشویقی ضروری است.
8- ورزش: در ورزش، بیشتر تحریک و تقویت عضلات مثانه مد نظر است. چند نوع ورزش پیشنهاد می شود: الف : ورزش دراز و نشست ب : کودک می ایستد دست هایش را جلو می برد و ده بار می نشیند و بلند می شود (تکرار 4 بار در روز). ج : کودک ورزش شنا را ده بار انجام می دهد (حداقل 4 بار در روز تکرار شود).
9- چند ساعت پس از آن که کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است 3 ساعت پس از خواب انجام شود. مراجعه به مشاور روان درمان برای استفاده از تکنیک های تغییر رفتار و شرطی سازی کمک زیادی به کاهش شب ادراری کودک می کند.
10- استرس های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب زا می تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آن ها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
11- خجالت، کم رویی، گوشه گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
12- کودک را در صورت شب ادراری توبیخ نکنید.
13- کاهش و یا مصرف نکردن مایعات پس از ساعت هفت عصر توصیه می شود.
14 ـ قبل از رفتن به رختخواب، حتما کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه اش را کاملا تخلیه کند.
15 ـ تشک او را با رویه ضد آب پوشانده و در اتاق از بوگیرها یا خوشبوکننده های هوا استفاده کنید تا اگر شب ادراری اتفاق افتاد باعث آزار بیشتر کودکتان نشود.
16 ـ باید به کودک آموزش داد تا به میزان دریافت مایعاتش در شب توجه کند و به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
17- باید به کودک آموزش داد تا به هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
18 ـ کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
19- کودک را متوجه کنید که پس از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
20- از تنبیه کودک و به کار بردن روش های سخت گیرانه جدا خودداری کنید. پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می کند.
منبع :rangisara